Konspiracja na Boernerowie

KONSPIRACJA NA BOERNEROWIE

  • 27 września 1939 w dniu kapitulacji Warszawy, z inicjatywy gen. Michała Tokarzewskiego Karaszewicza (zob. link) na rozkaz Naczelnego Wodza Edwarda Śmigłego-Rydza, utworzona została tajna organizacja niepodległościowa o nazwie ”Służba Zwycięstwu Polski”, która stała się zaczątkiem polskiego państwa podziemnego. Jej dowódcą został mianowany gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz.
  • 14 lutego 1942 gen. W. Sikorski zmienił nazwę ZWZ na „Armię Krajową”.
  • 6 grudnia 1941 doszło do scalenia ZWZ i „Muszkieterów”.
  • 27 sierpnia 1942 po utworzeniu „Armii Krajowej” „Muszkieterzy” zostali rozwiązani.
  • W listopadzie 1941 utworzony został oddział bojowy kontrwywiadu ZWZ pod nazwą „Wapiennik”, któremu nadano kryptonim „993/W”. Dowódcą początkowo dwuosobowego oddziału został Leszek Kowalewski, a jego zastępcą Tadeusz Towarnicki. Po utworzeniu Armii Krajowej funkcjonował jako referat w Wydziale Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu Oddziału II KG AK. Jego zadaniem była likwidacja obcej agentury, wykonywanie wyroków Wojskowych Sądów Specjalnych oraz zadań dla bezpieczeństwa podziemia.
  • Pod koniec lipca 1944 „Wapiennik” został przemianowany w batalion „Pięść”, pod dowództwem mjr. Alfonsa Kotowskiego pseud. ”Okoń”. Po śmierci Tadeusza Towarnickiego, 1 sierpnia zmieniono mu nazwę na „Zemsta”.
  • 1 grudnia 1939 reaktywowano 7 Pułk Piechoty Legionów pod kryptonimem „Madagaskar”. Był jednym z największych oddziałów podziemnego Wojska Polskiego i główną siłą bojową VIII Samodzielnego Obwodu Okęcie Okręgu Warszawskiego AK.
  • 1 lutego 1942 „Madagaskar” zmienił kryptonim na „Garłuch”

.

Jaki związek z Boernerowem ma „Służba Zwycięstwu Polski”, „Związek Walki Zbrojnej” ,” Muszkieterzy”, „Wapiennik”,”Madagaskar” i „Garłuch”?

Służba Zwycięstwu Polski”

Twórca polskiego państwa podziemnego, założyciel Służby Zwycięstwu Polski, gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz mieszkał na Boernerowie, przy ul. Telefonicznej 18 (zob. link o nim). Można więc uznać, że to tu narodziło się polskie państwo podziemne i tu zaczęła się konspiracyjna działalność niepodległościowa w czasie niemieckiej okupacji. To tu, w domu generała, na początku 1940 roku w skrytce urządzonej w piwnicy, zainstalowano radiostację, która działała niewykryta przez Niemców do końca wojny.

„Muszkieterzy”

W domu Józefa Urbanka, pseud. ”Książę”, przy ul. Łączności 12, prawdopodobnie już w listopadzie lub grudniu 1939 ”Muszkieterzy” zainstalowali, pod podłogą ,skrytkę na swoje archiwum. Potem przejął ją „Związek Walki Zbrojnej”, a następnie Wydział Legalizacji Techniki Wywiadu AK, o kryptonimie „Agaton”. Grupa stworzona przez „Księcia”, złożona z warszawskich kieszonkowców, zajmowała się, bezinteresownie, pozyskiwaniem (okradaniem) od Niemców autentycznych dokumentów, które służyły potem do działań wywiadowczych „Muszkieterów”. Skrytka niewykryta przez Niemców została ujawniona komisji amnestyjnej dopiero 26 kwietnia 1947 prawdopodobnie przez syna „Księcia”, który po śmierci ojca, w maju 1942 roku przejął jego działalność.

„Wapiennik ”kryptonim „993/W”

W listopadzie 1941 w opuszczonym domu Włodzimierza Boernera, przy ul. Parkowej 15, zamieszkał pod przybranym nazwiskiem Tadeusza Gałęzowskiego, współtwórca „Wapiennika” Tadeusz Towarnicki pseud.”de Vran”, ”Naprawa”. Był on zastępcą Leszka Kowalewskiego pseud. ”Twardy”.
W październiku 1942 roku Towarnicki wprowadził do niego pięciu nowych członków, swych dawnych kolegów z oddziału dywersyjnego ZWZ, tworząc z niego pierwszy patrol likwidacyjny kontrwywiadu, zwany „Ptaki”. Byli to:

  • Ryszard Duplicki pseud.”Gil”,
  • Jerzy Pajdziński pseud.”Jur I”,
  • Stanisław Salach pseud. „Kobuz”,
  • Zygmunt Szadokierski pseud.”Puchacz”
  • Lucjan Wiśniewski pseud.”Sęp”.

W końcu 1942 roku ”Wapiennik” liczył już 15 żołnierzy, wiosną 1943 r. ponad 30, a na początku 1944 roku już 120. Po aresztowaniu „Twardego” w lipcu 1943 dowódcą „Wapiennika” został Stefan Matuszczyk pseud. „Porawa”. Oddział „993/W” przeprowadził ponad 70 akcji bojowych, w tym tak znane, jak „Europejska”, „Kotara”, „Durrefeld”, ”Leitgeber”, „Ukraińcy”. Zlikwidowano wówczas ok.70 Niemców oraz niemieckich konfidentów m.in. Józefa Hammera-Baczewskiego, Józefa Sztaszauera, Mychajłę Pohotowkę, Eugeniusza Świerczewskiego. Oddział wykonał też wyrok śmierci na dwóch bandytach, którzy podpalili żydowskiego chłopca ukrywającego się wraz z matką w jamie wykopanej na polu koło Boernerowa.
Dzieje „Wapiennika” i postaci Leszka Kowalewskiego i Tadeusza Towarnickiego zainspirowały twórców popularnego serialu telewizyjnego „Ludzie i Bogowie”.

„Madagaskar” „Garłuch”

Boernerowo było, obok Okęcia i Włoch, jednym z trzech i to najbardziej intensywnym, ośrodkiem werbunkowym do „Madagaskaru”. Siedzibą boernerowskiego oddziału „Madagaskaru” był dom sierż. Franciszka Banasia, przy ul. I. Boernera 11. Już na początku 1941 roku wydzielono z „Madagaskaru” Oddziały Dywersji Bojowej, zwane piątkami likwidacyjnymi. Dowódcą ODB został por. Henryk Malec pseud. ”Bogumił’, „Żarski”, który zamieszkał w domu sierż. Banasia.

1 lutego 1942 r. „Madagaskar” zmienił nazwę na „Garłuch”.Po utworzeniu, w 1942 3 kompanii ODB „Boernerowo”,

  • jego dowódcą został pchor. Władysław Kłodziński, pseud. ”Rymwid”,
  • jego zastępcą Włodzimierz Szepielow pseud.” Wowka ,
  • a szefem boernerowskiego plutonu sierż. Franciszek Banaś pseud. „Czajka”.

ODB brały m.in. udział w przygotowaniach do zamachu na szefa SS i policji w dystrykcie warszawskim Franza Kutscherę, próbowały kilkakrotnie zlikwidować aktorkę renegatkę Marię Malicką, zlikwidowały popularnego aktora renegata Igo Syma.
Boernerowski oddział „Garłucha” liczył 32 żołnierzy. Głęboka konspiracja i nieujawnienie się po wojnie, a potem niesprzyjające okoliczności sprawiły, że historykom nie udało się ich zweryfikować. „Garłuch” jest najmniej znany.
Obok trzech w/w nazwisk należy dodać:

  • Edwarda Boguszewskiego pseud. „Kierdos”,
  • st. sierż. Edwarda Terpiłowskiego pseud. „Czarny”,
  • kpr. Alojzego Barańskiego pseud. „ Ryś”,
  • Remigiusza Chmarę pseud. „Rokita”,
  • Czesława Pomykałę pseud. „Biały”
  • oraz technika Prokopa.

Magazyn broni ODB mieścił się w budynku przepompowni, przy ul. I. Boernera 20 oraz w domu sierż. Banasia, w podłodze sutereny, od strony ogrodu.
W domu Banasiów znajdował się sklep, który kamuflował konspiracyjną działalność jego właściciela. Tu też było miejsce spotkań żołnierzy „Garłucha” przed akcjami i po. Zasadą było, że nie wykonuje się wyroków na swoim terenie. To dlatego akcje na Boernerowie wykonywała głównie grupa włochowska. ODB wykonało m.in. wyrok na kobiecie lekkich obyczajów, która zamieszkała na Boernerowie i utrzymywała kontakty z Niemcami.

Grupa ODB dokonała „postrzyżyn” jednej z mieszkanek zadających się z Niemcami. Ostrzyżono także dwie siostry B., znane przed wojną piosenkarki, jakie zamieszkały na Boernerowie. W tych postrzyżynach brał udział „Rymwid”, co było odstępstwem od zasady. Wykonano też chłostę na donosicielu kolaborującym z Niemcami, na boernerowskim restauratorze i właścicielu kiosku.

Grupa boernerowska brała także udział w likwidacji wachmana, który rekwirował, na własną rękę, produkty rolne, przywożone przez okolicznych chłopów na Chomiczówkę, a także na leśniczym w Laskach, folksdojczu Mańce. Brali także udział w akcji w Parysowie, gdzie znajdowała się fabryka metalurgiczna, pracująca na rzecz Niemców.

Nie udała się akcja na mec. K., skazanego na śmierć za wydanie rodziny żydowskiej. Podczas ucieczki niedoszłych wykonawców, zginęła wraz z nimi, pracownica kiosku obok pętli tramwajowej.

Nie udała się też likwidacja konfidenta przy ul. Telefonicznej. Konfident ranny w szyję, pogryzł wykonawcę i uciekł. Dodatkową działalnością boernerowskiego „Garłucha” było terroryzowanie niemieckich żołnierzy, korzystających z jazdy tramwajem linii B (20). W ten sposób zaopatrywano się w broń. Inną metodą jej zdobywania były „zaloty” dziewczyn, które wyprowadzały niemieckich żołnierzy w las, a tam do akcji przystępowali chłopcy.
Boernerowiacy, którzy wg słów Lucjana Wiśniewskiego „Sępa”, „wszyscy byli w konspiracji” należeli do różnych oddziałów „Armii Krajowej”, walczących w Powstaniu Warszawskim (zob. link Powstańcy rodem z Boernerowa). Jeden był członkiem Armii Ludowej, po wojnie został milicjantem.

Po wojnie część żołnierzy boernerowskiego oddziału „Garłucha” pozostała w konspiracji. ODB zorganizował m.in. zamach na grupę bandycką rabującą Polaków, odbicie więźniów aresztowanych przez NKWD na Boernerowie , likwidował Rosjan prześladujących Polaków.

( Więcej informacji w „Kronice Boernerowa” – link)

Zmiany nazw ulic na Boernerowie (w nawiasach nazwy dawne):
Grotowska (Parkowa), Bawełniana (Pocztowa), Stanisława Kunickiego (Ignacego Boernera), Michała Sobczaka (P.O.W. czyli: Polskiej Organizacji Wojskowej, w PRL również: Waryńskiego), Telewizyjna (Łączności), Akantu (Wolności), Ebro (Legionów, w PRL również: Świerczewskiego), Dostępna (Warszawska), Westerplatte (aleja Aleksandra Prystora), gen. Franciszka Kleeberga (Aleksandry Piłsudskiej), gen. Wiktora Thommeégo (Oleandrów, w PRL również: 1 Maja). Ulica Telefoniczna zachowała swą nazwę, zaś szosa Groty – Wawrzyszew zyskała miano gen. Sylwestra Kaliskiego.

Redakcja portalu boernerowo.org serdecznie dziękuje za nadesłane materiały zaznaczając, że nie sprawdza dogłębnie informacji w dostarczonych tekstach; za ich treść odpowiadają Autorki lub Autorzy.
Zastrzeżenia co do treści prosimy monitować pod nr telefonu +48 797 529 802 i na e-mail portalu.

Komentarze prosimy pisać w grupie społecznościowej na FB

Podaj dalej za pomocą: