Katownia NKWD na Boernerowie

Felieton historyczny
Autorka: Lowisa Lermer
Publikacja: 25 stycznia 2022

APARAT REPRESJI NA BOERNEROWIE: NKWD, MBP, IW

NKWD (ros. Народный комиссариат внутренних дел СССР – Narodnyj komissariat wnutriennich dieł SSSR)
Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich ☠ , centralny organ władz bezpieczeństwa w sowieckiej Rosji, skupiał cały aparat represji: milicję, wywiad, kontrwywiad, wojska ochrony pogranicza, sądownictwo doraźne, system obozów koncentracyjnych (łagrów) i obozów pracy przymusowej (gułagi).
We wrześniu i październiku 1944, po wejściu na teren Polski , organizował obławy i akcje pacyfikacyjne skierowane przeciwko Armii Krajowej i Narodowym Siłom Zbrojnym.

MBP – Ministerstwo Bezpieczeństwa Wewnętrznego, zwane w skrócie UB lub Urzędem Bezpieczeństwa), powstało 1 stycznia 1945 na bazie funkcjonującego od połowy 1944 roku Resortu Bezpieczeństwa Wewnętrznego PKWN (Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego). Podlegały mu: Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Milicja Obywatelska, Wojska Ochrony Pogranicza, Straż Więzienna, Ochotnicze Rezerwy Milicji Obywatelskiej, odpowiedzialne za masowe, krwawe represje wobec obywateli polskich w okresie stalinowskim.
23 marca 1945 Rada Ministrów podjęła uchwałę o powołaniu Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego w sile 32 tysięcy funkcjonariuszy. Dowódcą korpusu został mianowany gen. Bolesław Kieniewicz.

Informacja Wojskowa – Główny Zarząd Informacji Wojskowej, zwany w skrócie Informacją Wojskową, powstała w ZSRR, wraz z tworzącym się Wojskiem Polskim. Utworzona została, na wzór sowieckiego kontrwywiadu wojskowego Smiersz (znanego z wyjątkowego okrucieństwa), do zwalczania podziemia niepodległościowego. Najkrwawsza służba terroru i bezprawia w komunistycznej Polsce, odpowiedzialna za masowe represje wobec żołnierzy polskich, uznanych za wrogów Polski Ludowej, m.in. przedwojennych oficerów, byłych żołnierzy Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych oraz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie .W latach 1944-56 aresztowano 17 tysięcy osób. Wielu z nich skazano na śmierć i wieloletnie więzienie.

Jaki związek ma NKWD, MBP i Informacja Wojskowa z Boernerowem?

NKWD

17 stycznia 1945 za plecami wojska weszli do Boernerowa funkcjonariusze NKWD.
Zajęli siedzibę granatowej policji, przy ul.Warszawskiej 38 (obecnie ul. Dostepna 38/38a) i zajęli się wyłapywaniem żołnierzy Armii Krajowej, których następnie osadzali w tymczasowym areszcie, jaki znajdował się w piwnicach domu.
Jedyną relacją o areszcie, jaką udało się znaleźć, jest wspomnienie Macieja Bernhardta „Zdzicha”, żołnierza 237 plutonu ppor. Jerzego Mieczyńskiego „Dunina”, któremu udało się uratować z masakry 2 sierpnia 1944 koło Boernerowa. Bernhardt przyjechał po wojnie do Boernerowa, aby odszukać grób swojej narzeczonej Hanny Rychłowskiej „Hanki”, która zginęła podczas masakry. Złapany przez funkcjonariuszy NKWD, został osadzony w areszcie przy ul. Warszawskiej 38. (Aresztantów odbito podczas transportu, prawdopodobnie przez ODB „Garłucha” (zob. link „Konspiracja na Boernerowie”).

MBP

Rada Ministrów zobowiązała gen. Stanisław Radkiewicza do przekazania Korpusowi Bezpieczeństwa Wewnętrznego obiektów kwaterunkowych na Boernerowie. Ponieważ wszystkie domy na Boernerowie były własnością prywatną, a tzw. ”kwaterunkowych” nie było, taka decyzja stanowiła zapowiedź wysiedlenia.
Dowództwo korpusu stacjonowało na Boernerowie od 10 sierpnia 1945 (wkrótce zostało przeniesione do koszar przy ul. Puławskiej 4/6/8). Nie udało się ustalić z całą pewnością, które domy przydzielono MBP.
8 stycznia 1946 na konferencji Biura Odbudowy Stolicy z przedstawicielami Ministerstwa Bezpieczeństwa Wewnętrznego zdecydowano o przydziale nieruchomości na potrzeby MBP. Wśród nich znalazło się 14 domów na Boernerowie, w których zamieszkali funkcjonariusze MBP. Rozpoczęły się aresztowania. Dziś trudno ustalić dlaczego niektórzy mieszkańcy nagle znikali i ślad po nich ginął i kto ich aresztował: NKWD, czy MBP.

1 czerwca 1946 został aresztowany ks. Bolesław Stefański prefekt szkół boernerowskich, członek antykomunistycznego podziemia, komendant Pogotowia Akcji Specjalnej w Warszawie, bojowego ramienia Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Postrzelony podczas ucieczki, torturowany stracił nogę. W grudniu 1946 został skazany na karę śmierci, jako pierwszy ksiądz. W wyniku amnestii zmieniono mu wyrok na długoletnie więzienie. Wyszedł na wolność 14 lutego 1954 roku.

12 kwietnia 1947 UB aresztował Eugeniusza Billewicza (zam. Pocztowa 10),skoligaconego z rodziną Marszałka Józefa Piłsudskiego, który był przewodniczącym koła PPS ( Polskiej Partii Socjalistycznej) w Urzędzie Pocztowym Warszawa 2. Trudno powiedzieć co było powodem aresztowania, koligacje rodzinne, czy członkostwo w zwalczanej partii politycznej.
5 lutego 1949 UB aresztował por. Witolda Pajora („Stanisław Różycki”), (zam. P.O.W. 17) Delegata Rządu na Kraj, członka Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa m.st. Warszawy, Urzędu Śledczego „Start”. W 1951 zamieniono mu wyrok na 15 lat więzienia. W tym samym czasie UB aresztowało kpt. Necla (zam. Pocztowa 23) . Powodów aresztowania nie udało się ustalić.

INFORMACJA WOJSKOWA

W 1950 w domu przy ul. Świerczewskiego 59 (obecnie Ebro), zamieszkał mjr Marian Cimoszewicz, oficer Głównego Zarządu Informacji Wojskowej. Tu, wg relacji sąsiadów, urodził się jego syn Wołodia.
1 kwietnia 1951 mjr Marian Cimoszewicz został mianowany p.o. szefa Informacji Wojskowej w WAT.
Terror, jaki panował na Boernerowie od stycznia 1945, przybrał gwałtownie na sile. Pierwsza połowa lat 50-tych to najmroczniejsze czasy dla Boernerowa:

  • 21 października 1950 został aresztowany (w szpitalu, gdzie przeszedł operację biodra) płk Bernard Adamecki („Bocian”, „Dyrektor”,”Gozdawa”,”Doktor”, „Grabiec”,„Parasol”) komendant Technicznej Szkoły Lotniczej na Boernerowie (zam. ul. I.Boernera 37). Oskarżony o szpiegostwo i spiskowanie przeciwko Polsce Ludowej został skazany na śmierć. Jego grobu nie odnaleziono. Jest pochowany symbolicznie na Łączce. Za jego aresztowanie odpowiada (wg posła Jana Beszty-Borowskiego) Marian Cimoszewicz. Imieniem płk. Bernarda Adameckiego nazwane zostało rondo przy zbiegu ul. Radiowej i Kaliskiego.
  • 29 listopada 1951 został aresztowany przez Cimoszewicza pierwszy komendant Wojskowej Akademii Technicznej gen. Florian Grabczyński. Został oskarżony o szpiegostwo i zdradę i skazany . Wyszedł z więzienia w 1953 roku. Głaz pamiątkowy poświęcony osobie Generała Floriana Grabczyńskiego znajduje się na skwerku przed Biblioteką WAT.
  • Cimoszewicz był postrachem oficerów i słuchaczy WAT, zwłaszcza byłych żołnierzy Armii Krajowej. Ofiarami terroru, jaki stosował w WAT byli m.in.Tadeusz Słowik, Romuald Ułas, Jan Kossowski, Piotr Walenczak, Jarosław Krzyżanowski, Czesław Downar, Sylwester Kaliski , Józef Sienkiewicz, Rajter, Wosik, Wierzba, Kobys, Klimecki, Zimmerman, Hiprz.
  • W l.1992-1996. „Gazeta Lokalna Bemowa, Boernerowa i Grot” ujawniła , w cyklu „Białe Plamy WAT” zbrodnie popełnione przez Mariana Cimoszewicza. Znalazły się tam m.in. relacje jego ofiar i zapis rozmowy z posłem Janem Besztą-Borowskim, który jako pierwszy ujawnił w sejmie działalność Mariana Cimoszewicza.

Zmiany nazw ulic na Boernerowie (w nawiasach nazwy dawne):
Grotowska (Parkowa), Bawełniana (Pocztowa), Stanisława Kunickiego (Ignacego Boernera), Michała Sobczaka (P.O.W. czyli: Polskiej Organizacji Wojskowej, w PRL również: Waryńskiego), Telewizyjna (Łączności), Akantu (Wolności), Ebro (Legionów, w PRL również: Świerczewskiego), Dostępna (Warszawska), Westerplatte (aleja Aleksandra Prystora), gen. Franciszka Kleeberga (Aleksandry Piłsudskiej), gen. Wiktora Thommeégo (Oleandrów, w PRL również: 1 Maja). Ulica Telefoniczna zachowała swą nazwę, zaś szosa Groty – Wawrzyszew zyskała miano gen. Sylwestra Kaliskiego.

Redakcja portalu boernerowo.org serdecznie dziękuje za nadesłane materiały zaznaczając, że nie sprawdza dogłębnie informacji w dostarczonych tekstach; za ich treść odpowiadają Autorki lub Autorzy.
Zastrzeżenia co do treści prosimy monitować pod nr telefonu +48 797 529 802 i na e-mail portalu.

Komentarze prosimy pisać w grupie społecznościowej na FB

17 listopada 2023

.

https://tustolica.pl/katownia-nkwd-boernerowo-ul-dostepna-38-instytut-pamieci-narodowej-otrzymal-drzwi-z-piwnicy_90571

Podaj dalej za pomocą: