29 kwietnia 2022 roku to była dobra data na rozpoczęcie rocznych obchodów 90-lecia „poczęcia” Boernerowa. (dla przypomnienia felieton: „Poczęcie Boernerowa” (link),
a teraz dalsze „ciekawostki” 🙂

Felieton historyczny
Autorka: Lowisa Lermer
Opublikowany: 29 czerwca 2022

BUDOWA OSIEDLA.

W czerwcu 1932 roku zawiązało się stowarzyszenie Pierwsze Osiedle Łączności i pomimo, że jeszcze nie dokonano zakupu gruntu pod budowę, przystąpiono do prac przygotowawczych. Wytypowano teren, najbliżej lasu, po płn. – zach. stronie szosy Groty – Wawrzyszew, przy trzech ulicach, którym potem nadano nazwy: Parkowa, Pocztowa i Telefoniczna. _{(obecne nazwy ulic: pod felietonem)}

Bratanica Ignacego Boernera inż. arch. Wanda Boerner–Przewłocka zaprojektowała 5 typów drewnianych domów, tzw. rosnących.

• Najmniejszy parterowy domek podstawowy typu A, miał pow. 32,68 m², i składał się z jednego pokoju z kuchnią i łazienką, koszt: 6.210 zł;
• drugi rozbudowany typu B miał pow.72,68 m² i składał się z trzech pokoi z kuchnią i łazienką, koszt: 9.155 zł;
• trzeci, typu C był domem piętrowym o pow. 75,75 m² i miał jeden pokój z kuchnią na parterze i dwa pokoje na piętrze, koszt: 9.160 zł;
• czwarty typu D o pow. 93,21 m² miał trzy pokoje z kuchnią, łazienką i spiżarnią na parterze oraz dwóch pokoi na piętrze, koszt: 12.830 zł;
• piąty, typu E, o pow. 144 m², składał się z siedmiu pokoi z kuchnią, łazienką, spiżarnią i pokojem dla służącej, koszt: 29.433 zł.

W tym czasie pensje pracowników służby łączności oscylowały w granicach od 100 do 1000 zł, w zależności od zajmowanego stanowiska służbowego.

21 października prezydent RP Ignacy Mościcki wydał Rozporządzenie o sprzedaży gruntu, wyłączonego z terenu należącego do TRCN, o pow. 45.455 ha i wartości 75.000 zł. _{(TRCN: Transatlantycka Radiotelegraficzna Centrala Nadawcza – uruchomiony jesienią 1923 roku kompleks nadawczy, zasadniczy element systemu Transatlantyckiej Radiostacji Babice/Boernerowo)}

15 lutego 1933 roku Sejm RP uchwalił Ustawę o sprzedaży gruntu o pow. 23 ha za cenę nie niższą niż 30 groszy za metr kwadratowy. Spłatę rozłożono na 10 – letnie raty z 4% oprocentowaniem.

24 lutego 1933 roku został zatwierdzony projekt budowy całego osiedla po obydwu stronach szosy Groty–Wawrzyszew.

W międzyczasie zawiązało się Drugie Osiedle Łączności, na terenie pomiędzy ul. Aleksandry Piłsudskiej, a Oleandrów, przy ulicach nazwanych później: Ignacego Boernera, Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) i Łączności.

W lipcu zawiązało się Trzecie Osiedle Łączności, położone przy ulicach I. Boernera, POW i Łączności, pomiędzy ulicami Oleandrów, a Legionów.

W kwietniu 1934 roku zawiązano Czwarte Osiedle Łączności, przy ulicach: Wolności, Legionów i Warszawskiej.

W lipcu 1933 roku trzy pierwsze stowarzyszenia rozpoczęły budowę domów prywatnych. W kwietniu następnego roku dołączyło do nich stowarzyszenie Czwarte Osiedle Łączności. Razem zabudowały 236 parcel.

Równolegle Zarząd Poczt i Telegrafów rozpoczął budowę domów dla swoich pracowników. Wybudował ich łącznie 29, przy ul. Parkowej, Pocztowej, Telefonicznej, a potem przy Legionów i Warszawskiej (zostały następnie wydzierżawione po cenach od 16,69 zł do 24 zł. miesięcznie w zależności od metrażu.). 19 parcel sprzedano indywidualnym inwestorom, którzy prowadzili budowę jeszcze w 1937 roku.

Równolegle z budową domów trwała budowa:

• ulic – wykonał je Zespół Pracy Związku Peowiaków; Zarząd Poczt i Telegrafów upamiętnił czyn kamieniem z napisem informującym o udziale POW w budowie;
• sieci wodociągowej (stowarzyszenia);
• studni artezyjskiej ze stacją pomp,
• a także połączenia tramwajowego z Warszawą (stowarzyszenia).

Pierwszy tramwaj ruszył z pętli przy ul. Księcia Janusza na Kole do Boernerowa 22 października 1933 r.

Kredyt zaciągnięty przez stowarzyszenia w Banku Gospodarstwa Krajowego na budowę infrastruktury osiedlowej (ulice, sieć wodociągowa, tramwaj) wynosił 479.000 zł. w ratach na 15 lat przy oprocentowaniu 3.75 % i rozłożony był na wszystkich właścicieli domów. Został spłacony przed wybuchem wojny.

O ile Pierwsze i Drugie Osiedle Łączności składało się z domów drewnianych, to Trzecie i Czwarte było murowane jako, że ich koszty okazały się porównywalne.

• Koszty budowy ulic wyniosły 202.800 zł, przy średnim koszcie 3,34 zł. za metr,
• wodociągu 175.310 zł.
• a studni artezyjskiej o głębokości 258 m wraz z przepompownią 119.100 zł.

Oświetlenie ulic wykonała Elektrownia Okręgu Warszawskiego w Pruszkowie Zainstalowano 62 lampy na drewnianych słupach. Prąd dostarczany był na ogólnych zasadach koncesyjnych. Podstację elektryczną wybudowano na skraju osiedla przy skrzyżowaniu Szosy Warszawskiej z Szosą Forteczną.

Stacją pomp zarządzała Spółka Wodna, utworzona przez Towarzystwo Popierania Budowy Domów Pracowników Służby Łączności. Zajmowała się eksploatacją i konserwacją zautomatyzowanej pompowni Zatrudniała na etacie jednego technika. Mieszkańcy płacili za wodę wg wskazań indywidualnych wodomierzy.

Domy ogrodzono jednolitymi parkanami z siatki drucianej. Osiedlowe pasy zieleni ochronnej zostały obsadzone drzewami i krzewami ozdobnymi i zabezpieczone niskimi żywopłotami oraz niskim ogrodzeniem.

W 1934 zainicjowano (z inicjatywy płk. Leopolda Gebla) budowę drewnianej kaplicy przy Szosie Warszawskiej. W 1937 roku, w Boże Ciało biskup polowy Józef Gawlina dokonał jej poświęcenia. Ministerstwo Poczt i Telegrafów ufundowało statuę Matki Boskiej z Dzieciątkiem dłuta Jana Golińskiego, która została ustawiona na wysokim kamiennym postumencie przy ulicy Parkowej na osi Alei Aleksandra Prystora. Mieszkańcy ufundowali drewnianą figurę Chrystusa Frasobliwego (stanęła na skrzyżowaniu Szosy Warszawskiej i Aleksandra Prystora).

Osiedle było samowystarczalne, wszystkie sprawy bytowe mieszkańcy załatwiali sami we własnym zakresie.

• Utworzono gromadę (osiedle było sołectwem w gminie Blizne powiatu warszawskiego), wybrano sołtysa (został nim kapitan pożarnictwa Jan Sztromajer).
• Z inicjatywy Rady Gromadzkiej utworzono Straż Porządkową Boernerowa, która czuwała nad bezpieczeństwem mieszkańców. Zatrudniono sześciu wartowników którzy w godzinach nocnych patrolowali ulice (przy pętli na Kole, w barakach, mieszkał tzw. margines społeczny, m. in. złodzieje).
• Funkcjonowała też Komisja ds. Bezpieczeństwa Przeciwpożarowego (na osiedlu przed wojną nie wybuchł żaden pożar)
• oraz Komisja ds. Utrzymania Czystości i Ochrony Zieleni (dbała zwłaszcza o stan osiedlowych rezerwatów, jak mieszkańcy nazywali pasy zieleni przyulicznej).
• Pod patronatem rady wydawano „Biuletyn Informacyjny Boernerowa”(był redagowany przez mieszkających na osiedlu zawodowych dziennikarzy.
• Powołano Stowarzyszenie Przyjaciół Boernerowa (pierwszym prezesem został syn założyciela osiedla Włodzimierz Boerner).

W boernerowskiej kaplicy odbywały się koncerty (śpiewał tu m. in. Michał Szopski), a w „Boernerówce” (siedziba klubu Bratniej Pomocy przy ul. I Boernera 5) miały miejsce uroczystości patriotyczne (m. in. obchody urodzin Marszałka Józefa Piłsudskiego).

W 1934 roku utworzono też Koedukacyjną Szkołę Powszechną Pocztowego Przysposobienia Wojskowego (pod kierownictwem Antoniego Bartczaka). Przy szkole działał Związek Harcerstwa Polskiego (drużyny: żeńska i męska).

Nie zdołano, przed wybuchem wojny wybudować, zaprojektowanego przez Wandę Ponikiewską, budynku szkolnego (miał stanąć u zbiegu ul. Oleandrów i Legionów), a także dużego ośrodka sportowego, przewidzianego na skraju lasu, w trójkącie ulic: Szosy Warszawskiej, Szosy Fortecznej i drogi bez nazwy (dziś ul. T. Kutrzeby).

Niezabudowane zostało dziewięć parcel Trzeciego Osiedla Łączności, w trójkącie ulic: POW, Legionów, Łączności, a także ostatnie działki Bratniej Pomocy, na początku ul. Legionów. Po wojnie niezabudowane działki zostały zawłaszczone przez wojskowych i urzędników. (zob. Grabieże Boernerowa – link).

Zmiany nazw ulic na Boernerowie (w nawiasach nazwy dawne):
Grotowska (Parkowa), Bawełniana (Pocztowa), Stanisława Kunickiego (Ignacego Boernera), Michała Sobczaka (P.O.W. czyli: Polskiej Organizacji Wojskowej, w PRL również: Waryńskiego), Telewizyjna (Łączności), Akantu (Wolności), Ebro (Legionów, w PRL również: Świerczewskiego), Dostępna (Warszawska), Westerplatte (aleja Aleksandra Prystora), gen. Franciszka Kleeberga (Aleksandry Piłsudskiej), gen. Wiktora Thommeégo (Oleandrów, w PRL również: 1 Maja). Ulica Telefoniczna zachowała swą nazwę, zaś szosa Groty – Wawrzyszew zyskała miano gen. Sylwestra Kaliskiego.

Redakcja portalu boernerowo.org serdecznie dziękuje za nadesłane materiały zaznaczając, że nie sprawdza dogłębnie informacji w dostarczonych tekstach; za ich treść odpowiadają Autorki lub Autorzy.
Zastrzeżenia co do treści prosimy monitować pod nr telefonu +48 797 529 802 i na e-mail portalu.

Komentarze prosimy pisać w grupie społecznościowej na FB