Felieton historyczny.
Autorka: Lowisa Lermer.
Wpis: 31 sierpnia 2021. (31 sierpnia 2023)
„Obrona Boernerowa, jedna z najbardziej bohaterskich i najkrwawszych bitew Września 1939, jest nieznana ogółowi i zapomniana, tak jak do niedawna bitwa pod Wizną. „
II wojna światowa zaczęła się dla Boernerowa 1 września 1939 nalotem bombowym Luftwaffe.
Pierwsza bomba spadła na ul. P.O.W. 22. Następne poleciały na:
- P.O.W. 2, 6, 26,
- Łączności 1, 2, 3, 6, 33,
- Legionów 19, 26,
- Warszawską 22, 50,
- Parkową 13,
- Pocztową 16, 21,
- Ignacego Boernera 15, 21, 37
- oraz na „Dzieciniec” przy ul. Aleksandry Piłsudskiej.
Boernerowa i okolic broniła od 1 do 6 września, Brygada Pościgowa, pod dowództwem płk. pilota Stefana Pawlikowskiego, w sile pięciu eskadr, w której składzie walczyli m.in. kpt. pil. Zdzisław Krasnodębski, późniejszy dowódca Dywizjonu 303 oraz ppor. pil. Witold Łokuciewski, obaj walczący w Bitwie o Anglię.
Boernerowo wchodziło w skład „Pododcinka Łączności Babice”, pod dowództwem mjr. Jacka Decowskiego, wchodzącego w skład „Odcinka Warszawa-Zachód”, pod dowództwem płk. dypl. Mariana Porwita.
Boernerowa bronił 3 Batalion 26 Pułku Piechoty 5 Dywizji Piechoty „Dzieci Lwowskich”, w składzie:
- 7 kompania pod dowództwem por. Stanisława Maciejaka, która zajęła stanowiska w okopach wzdłuż ul. Parkowej,
- 9 kompania pod dowództwem por. Feliksa Szawłowskiego, rozlokowana po drugiej stronie Szosy Fortecznej, aż do wsi Blizne,
- oraz 8 kompania rezerwowa, pod dowództwem por. rez. Janusza Laskownickiego, która zajmowała skrajne pozycje,
w składzie: 21 oficerów, 121 podoficerów, 726 szeregowców. Dysponowała 12 końmi wierzchowymi, 153 taborowymi, 753 kb. 18 rkm., 12 ckm., 28 pistoletami, 5 granatnikami, 2 moździeżami, 3 armatkami ppanc., 7 jednostkami ognia, 5 rakietnicami, 44 wozami, 4 kuchniami, 2 samochodami, 3 motocyklami, 2 samochodami ciężarowymi.
10 września 18 Dywizja Piechoty Wehrmachtu zajęła Boernerowo, ale już 14 września została zmuszona do opuszczenia osiedla.
W nocy z 14 na 15 września 3 batalion pod dowództwem mjr. Jacka Decowskiego, zajął osiedle i wysunął swoje ubezpieczenia przed lasek w kierunku: Blizne, Babice, Klaudyn, Laski. Na Boernerowie zakwaterował się sztab, a w kaplicy urządzono lazaret. Obok kaplicy był cmentarz wojenny, na którym grzebano poległych żołnierzy.
16 września Niemcy zajęli koszary 1 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej. Tego samego dnia batalion mjr. Jacka Decowskiego, wspomagany przez 5 Baterię 54 Pułku Artylerii, pod dow. por. rez. Stanisława Niesłuchowskiego, obsadziły Transatlantycką Radiostację Nadawczą.
17 i 18 września miały miejsce zacięte walki o Fort II A „Babice”. Walczyły tam m.in. Lotnicze Oddziały Szturmowe, sformowane z adeptów Szkoły Podchorążych Lotnictwa oraz tzw. ”rozbitków”, czyli spieszonych lotników, którzy po utracie samolotów nie mogli kontynuować walki w powietrzu, a także personelu lotniczego „Armii Poznań” i „Armii Pomorze”.
19 września 3 Batalion uderzył na Janów. 21 września ruszyło, od strony Babic, natarcie niemieckie na Boernerowo, skierowane na 9 kompanię i styk 7 kompanii, w sile 8 batalionów. Nocą z 23 na 24 września i przez cały dzień artyleria niemiecka nieprzerwanie ostrzeliwała „ośrodek oporu Babice” (Boernerowo), bronione przez 3 batalion 26 pp mjr. Jacka Decowskiego.
25 września padł Fort Wawrzyszew i odsłonił płn. skrzydło 3 batalionu. Tego samego dnia i przez następne, nieprzerwanie trwała nawała artyleryjska na Boernerowo. 3 Batalion odbił wszystkie natarcia niemieckie.
27 września nieprzyjaciel opanowuje wieś Wawrzyszew i kieruje się na Góry Szwedzkie, na tyły batalionu, uniemożliwiając 3 batalionowi jakiekolwiek pole manewru.
27 września 19 Dywizja Piechoty Wehrmachtu opanowała Boernerowo. W krwawych walkach zginął dowódca 9 kompanii por. rez. Feliks Szawłowski, oraz większość żołnierzy. Tego samego dnia Niemcy opanowali Transatlantycką Radiostację Nadawczą.
Jeśli się zważy, że Boernerowa bronił jeden batalion, a przeciw sobie miał dywizję (w 1939 dywizje piechoty Wehrmachtu liczyły ok. 10.000 żołnierzy), to utrzymanie się Polaków, na posterunkach, przez 18 dni, aż do kapitulacji Warszawy, było wręcz cudem.
Wyciągniętym z okopów Polakom, prowadzonym do niewoli, niemieccy oficerowie oddawali honory. Ocalali żołnierze stanowili ok. 10-15% pierwotnego stanu liczbowego batalionu. Zostali pochowani na cmentarzu wojennym w Babicach oraz, kilkudziesięciu, na cmentarzyku wojennym obok kościoła boernerowskiego. Dziś nie ma po nim śladu. Pozostało tylko dwanaście nagrobków, w tym dwie mogiły żołnierzy niemieckich. Reszta leży prawdopodobnie pod chodnikami i trawnikami obok kościoła.
Obrona Boernerowa, jedna z najbardziej bohaterskich i najkrwawszych bitew Września 1939 jest nieznana ogółowi i zapomniana, tak jak do niedawna bitwa pod Wizną.
W 1989, w 50 rocznicę wybuchu II wojny światowej, z inicjatywy grupy oficerów WAT, został odsłonięty (wg projektu płk. dr. inż. Bogusława Płaszewskiego), na skwerze im. mjr. Jacka Decowskiego (przed klubem WAT), pomnik poświęcony „Bohaterskim Obrońcom Przedpola Warszawy na Kierunku Babice-Boernerowo w 50-tą Rocznicę Września”, ale nie odbywają się tam uroczystości rocznicowe. To wydarzenie, jakim była obrona Boernerowa, dalej otacza mrok niepamięci.
Lowisa Lermer
Zmiany nazw ulic na Boernerowie (w nawiasach nazwy dawne):
Grotowska (Parkowa), Bawełniana (Pocztowa), Stanisława Kunickiego (Ignacego Boernera), Michała Sobczaka (P.O.W. czyli: Polskiej Organizacji Wojskowej, w PRL również: Waryńskiego), Telewizyjna (Łączności), Akantu (Wolności), Ebro (Legionów, w PRL również: Świerczewskiego), Dostępna (Warszawska), Westerplatte (aleja Aleksandra Prystora), gen. Franciszka Kleeberga (Aleksandry Piłsudskiej), gen. Wiktora Thommeégo (Oleandrów, w PRL również: 1 Maja). Ulica Telefoniczna zachowała swą nazwę, zaś szosa Groty – Wawrzyszew zyskała miano gen. Sylwestra Kaliskiego.
Redakcja portalu boernerowo.org serdecznie dziękuje za nadesłane materiały zaznaczając, że nie sprawdza dogłębnie informacji w dostarczonych tekstach; za ich treść odpowiadają Autorki lub Autorzy.
Zastrzeżenia co do treści prosimy monitować pod nr telefonu +48 797 529 802 i na e-mail portalu.